Sprawozdanie roczne

Sprawozdanie z działalności w 2018 r.

Od 1 stycznia 2018 r. Muzeum jest współprowadzone przez – obok Samorządu Województwa Opolskiego – także Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W ten sposób zakończyły się długoletnie starania o przywrócenie, choć w części, stanu sprzed 1998 r., kiedy miało miejsce przekazanie Muzeum przez MKiDN Samorządowi Województwa Opolskiego. Nowa sytuacja prawna ma konkretne ramy czasowe, umowę między organizatorami zawarto bowiem na trzy lata. Instytucja otrzymała nowy statut (wszedł w życie 13 stycznia), a wraz z nim także nową nazwę: Centralne Muzeum Jeńców Wojennych.

Przejęcie Muzeum przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego do wspólnego prowadzenia przede wszystkim zapewniło Muzeum stabilizację finansową, której od 2012 r. instytucja była pozbawiona w związku z trudną sytuacją finansową województwa. Konieczność nieustannego poszukiwania przez Muzeum zewnętrznych źródeł finansowania działalności statutowej, głównie w trybie konkursowym, uniemożliwiała racjonalne jej planowanie, a więc także utrudniała istotnie skuteczną, efektywną organizację pracy, wykluczała też rozwój instytucji. Dzięki stabilizacji znów stało się możliwe planowanie (również w dłuższej, choć ograniczonej perspektywie), a co za tym idzie, efektywne wydawanie środków finansowych, będących w dyspozycji Muzeum. Pojawiły się szanse na nadrobienie zaległości infrastrukturalnych oraz na rozwój.

Rok 2018 był zatem dla Muzeum pierwszym w nowym stanie prawnym. Jak upłynął? Z jakimi problemami instytucja zderzyła się? Jakie miała sukcesy? Niewątpliwie był to znów czas bardzo intensywnej pracy. We wszystkich obszarach. Zarówno w działalności merytorycznej, jak i administracyjno-gospodarczej, inwestycyjnej. Również czas wdrażania nowych zasad organizacji pracy i konieczność sprostania, różnym u obu Organizatorów, wymogom planowania i sprawozdawczości.

Działalność merytoryczna w 2018 r., w szczególności ta, której przejawem stały się rozmaite wydarzenia, głównie o charakterze naukowym, wystawienniczym oraz edukacyjnym, nawiązywała do obchodów 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości i 100-ej rocznicy zakończenia I wojny światowej. Równocześnie trwała codzienna, systematyczna praca. W sferze zbiorów niewiele zabrakło, by został powtórzony sukces roku 2017 w rozbudowie muzealnych zbiorów, w wyniku akcji zbiórki jenieckich artefaktów, którą Muzeum prowadzi od listopada 2016 r. pn. „Ocalone pamiątki, zachowana pamięć”. Muzealiów przybyło dzięki niej, a także w związku z zakupami. Imponująca w porównaniu do wcześniejszych lat, była liczba obiektów, które zostały poddane konserwacji, szczególnie pełnej. Podobnym sukcesem stała się prawie podwojona w stosunku do poprzedniego roku liczba nowo stworzonych rekordów-informacji o polskich jeńcach wojennych, o które została powiększona cyfrowa baza danych, budowana już od 10 lat i stanowiąca dużą pomoc w przygotowywaniu zaświadczeń o pobycie w niewoli. Muzeum wydało ich aż o blisko tysiącu jeńców. Trwała ponadto digitalizacja i kolejne cyfrowe odwzorowania zbiorów zostały udostępnione w Internecie. Znów ważnymi wydarzeniami były spotkania z rodzinami jeńców wojennych, szczególnie polskich i brytyjskich. Dla tych drugich Muzeum wznowiło wydanie książki autorstwa dr Anny Wickiewicz na temat jeńców brytyjskich. Ukazały się nowe prace zwarte, w tym źródłowe opracowanie jenieckiej korespondencji Krystyny i Andrzeja Mystkowskich autorstwa dra Piotr Stanka, prof. dr hab. Anny Matuchniak-Mystkowskiej i Jana Mystkowskiego oraz książka Przemysława Jagieły, poświęcona losom polskich podchorążych w niewoli Wehrmachtu. Z dumą przyjęliśmy wyróżnienie w ogólnopolskim konkursie na najważniejsze wydarzenie roku – Sybilla 2017, stanowiące wyraz uznania dla naszego projektu naukowo-edukacyjnego i książki dr Anny Czerner oraz dr Elżbiety Nieroby. Ustalenia naukowe były prezentowane przez pracowników Muzeum w wystąpieniach na rozmaitych konferencjach, sesjach i seminariach oraz w artykułach naukowych i popularnonaukowych, omówieniach i recenzjach, m.in. na łamach 40 tomu „Łambinowickiego Rocznika Muzealnego”. Działalność wydawnicza w postaci nowo wydanych przez Muzeum tzw. druków ulotnych, towarzyszyła również pracom edukacyjnym i wystawienniczym, którym – zgodnie z misją Muzeum – poświęciliśmy bardzo dużo uwagi. W cenionej propozycji lekcji i warsztatów w dalszym ciągu wyróżniającym się zainteresowaniem cieszyły się tzw. oferty specjalne, przygotowywane starannie i realizowane np. w związku z prezentacją w Muzeum wystaw czasowych, w ramach rocznicy przybycia I transportu Powstańców Warszawskich do Stalagu 344 Lamsdorf czy Dni Otwartych w Centralnym Muzeum Jeńców Wojennych. W związku z remontem opolskiej siedziby Muzeum przez większą część roku dwie sale wystaw w Opolu były niedostępne dla zwiedzających. Mogli oni zatem odwiedzać wyłącznie Łambinowice, co znalazło odbicie we frekwencji w samym Muzeum, dodatkowo zmniejszonej w efekcie skoncentrowania się szkół na wdrażaniu reformy oświaty. Zapewne z tego powodu oferta wystaw mobilnych Muzeum, które mogły być prezentowane w szkołach, spotkała się z dużym zainteresowaniem tych placówek. Ale nie tylko ich. Ekspozycje te były prezentowane także w innych muzeach i różnych instytucjach w Polsce oraz zagranicą, co ostatecznie przełożyło się na znaczny wzrost liczby osób-odbiorców oferty Muzeum do łącznej liczby ponad 150 tys. Dodatkowo, dzięki zainteresowaniom mediów, licznym wywiadom pracowników Muzeum, a także jego interesującej stronie internetowej i Facebookowi, wielu adresatów działalności instytucji miało dostęp do systematycznych informacji o niej.

W sferze inwestycyjnej najważniejszą kwestią było zakończenie trzeciego i ostatniego etapu przebudowy siedziby Muzeum w Opolu przy ul. Minorytów 3 oraz zagospodarowanie terenu, na którym się ona znajduje. Budynek zyskał nowoczesny i bardzo estetyczny wygląd, w sposób wyraźnie kojarzony z placówką publiczną. Wypracowana na nowo identyfikacja wizualna instytucji, która będzie wprowadzana w roku 2019, wzmocni ten wydźwięk. W 2018 r. udało się ponadto zmodernizować sprzęt potrzebny do prac pielęgnacyjnych na terenach poobozowych, którymi Muzeum się opiekuje, oraz wyposażenie wypożyczalni rowerów. Instytucja przejęła też w darze od Gminy Łambinowice 78-arową działkę, stanowiącą fragment po Stalagu 318/VIII F (344) Lamsdorf. Trwała współpraca m.in. z Urzędem Gminy w Łambinowicach i Nadleśnictwem Tułowice, służąca utrzymywaniu Miejsca Pamięci Narodowej w jak najlepszym stanie zachowania i dostępności dla zwiedzających.

Wszystko to było możliwe dzięki wparciu wielu instytucji i osób, przede wszystkim zaś Organizatorów: Samorządowi Województwa Opolskiego oraz Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego.