Wystawy stałe

Po wojnie. Obóz Pracy w Łambinowicach (1945-1946)

W lipcu 1945 r. w Łambinowicach powstał obóz pracy, który funkcjonował do października 1946 r. Było to jedno z miejsc odosobnienia, utworzonych przez polską administrację na Śląsku Opolskim w związku z weryfikacją narodowościową ludności śląskiej, wysiedlaniem ludności niemieckiej oraz osadnictwem na tym terenie polskich przesiedleńców z Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej. Był to obóz wielofunkcyjny, tj. wysiedleńczy, pracy, izolacyjny i karny.

Wystawa przedstawia historię tego miejsca oraz jej następstwa na tle przemian ustrojowych w Polsce po 1945 r. Dotyka przy tym w wymiarze szerszym problemu dalekosiężnych skutków II wojny światowej. W pierwszej z dwóch części ekspozycji zaprezentowana została historia obozu i jej konsekwencje. Narrację tworzą tu dokumenty archiwalne, materiały prasowe i relacje świadków wydarzeń. W drugiej części wyeksponowana została w formie cyfrowej najważniejsza materialna pamiątka po obozie pracy, tj. część odnalezionej w 1992 r. dokumentacji obozowej. Towarzyszą jej biogramy niektórych osadzonych w obozie oraz ich wspomnienia (stanowiska audio). Ekspozycja jest dostępna w trzech wersjach językowych: polskiej, niemieckiej i angielskiej.

Miejsce z blizną

Wystawa ma charakter plenerowy – mieści się na terenie byłego obozu jenieckiego Stalag 318/VIII F (344) Lamsdorf, tuż przy leśnej, dostępnej pieszo i rowerem, drodze łączącej Muzeum z Pomnikiem Martyrologii Jeńców Wojennych. Można do niej dotrzeć także samochodem – od strony wsi Szadurczyce. Dostęp do ekspozycji jest w pełni otwarty, zwiedza się ją samodzielnie lub – co jest rekomendowane – z przewodnikiem. Prócz zamówienia usługi przewodnickiej w siedzibie Muzeum można otrzymać plan wystawy, a także nabyć książki i tematyczne pamiątki.

Wystawa poprzez swoją wyjątkową formę jest estetycznie zintegrowana z naturalnym otoczeniem leśnej polany oraz obozowymi reliktami, które na tym konkretnym terenie relatywnie dobrze się zachowały. Składa się z: makiety terenów obozowych, osi czasu przybliżającej najważniejsze fakty z historii tego miejsca, informatorów (m.in. w niebanalnej formie ławek), instalacji artystycznej „Obecność” oraz Ściany Refleksji.

Celem twórców ekspozycji było stworzenie przekazu emocjonalnie angażującego, skupionego na historiach konkretnych, wydobytych z anonimowej masy, ludzi, a przy tym możliwie reprezentatywnego. Tragizm niewoli dotykał bowiem przedstawicieli wielu różnych nacji i grup armijnych, a także ludność cywilną przetrzymywaną w obozach w oczekiwaniu na wymuszone wojnami wysiedlenia. Głosy współtworzące opowieść o „Miejscu z blizną” należą do świadków tych wydarzeń – ofiar wojen. To fragmenty ich dzienników, wspomnień, relacji. Korespondują z nimi archiwalne fotografie.

„Miejsce z blizną” zostało uhonorowane nagrodą specjalną marszałka województwa opolskiego jako „Wydarzenie Muzealne Roku 2021”.

Miejsce Pamięci Narodowej w Łambinowicach - dziedzictwo regionalne, narodowe, europejskie

Skomplikowana i wielowątkowa historia Łambinowic (do 1945: Lamsdorf) związana jest z niemieckimi obozami jenieckimi, które funkcjonowały tu w latach wojen, a także repatriacyjnymi działającymi po zakończeniu konfliktów zbrojnych. Od 1968 r. miejsce to ma status Pomnika Pamięci Narodowej (od 2002 r. – Miejsce Pamięci Narodowej w Łambinowicach).

Ekspozycję tworzy siedem części, które pokazują historię Miejsca Pamięci Narodowej w Łambinowicach i jego stan współczesny oraz działalność  Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych. Kolejne części poświęcone są najważniejszym obiektom w miejscu pamięci. Są to: Stary Cmentarz Jeniecki, teren byłego Stalagu 318/VIII F (344) Lamsdorf, teren byłego Stalagu VIII B (344) Lamsdorf, Cmentarz Jeńców Radzieckich, Cmentarz Ofiar Obozu Pracy oraz budynek muzeum w Łambinowicach.

Wystawa prezentowana jest w ciekawej formie: narracja rozpoczyna się współcześnie, później poznajemy dzieje poszczególnych obiektów oraz losy związanych z nimi ludzi. To ich obecność – kilkusettysięcznej rzeszy osób pochodzących z niemal wszystkich kontynentów – odcisnęła wyraźny ślad na tym rozległym terenie. Uświadamiają to dokumenty, fotografie, relacje pisane i mówione, wspomnienia i oryginalne pamiątki. Na przestrzeni lat zmieniały się położenie i zasieg obozów w Lamsdorf. Aby w lepszy sposób unaocznić zwiedzającym rozmieszczenie obozów na różnych etapach, w ramach wystawy przygotowano makiety, których dopełnieniem jest seria podświetlanych fotografii. Wystawę, jak i towarzyszący jej informator, przygotowano w trzech wersjach językowych: polskiej, angielskiej i niemieckiej.