Wystawy czasowe

Wystawa, łącząc historię i sztuki plastyczne, przywołuje sylwetki powstańców warszawskich – prawie 6 tys. mężczyzn, kobiet i dzieci, którzy po zakończeniu walk w październiku 1944 r. dostali się do niewoli. Stłoczeni w zadrutowanych wagonach towarowych wyruszyli z Ożarowa pod Warszawą. Koszmarna podróż trwała nawet trzy dni. Bez jedzenia, wody, prywatności, z obrazem zrujnowanej Warszawy w sercach i umysłach. Przez Skierniewice, Częstochowę i Opole (wówczas Oppeln) trafiali do Stalagu 344 Lamsdorf.

Początkowo miejsce wydawało się bajką – wypielęgnowane ogródki, feeria kwiatów i kolorów, śpiew ptaków. Złudzenie prysło jednak tak szybko, jak się pojawiło. Zastąpiła je brutalność załogi, ciasne baraki, podły wikt i brak nadziei na przyszłość. Dla większości z nich pobyt w Lamsdorf był tylko chwilowym przystankiem przed kolejną, przymusową podróżą.

„Pozostał cień” to odwołanie do tej właśnie historii. Do śladów, które pozostały w świadkach wydarzeń i ich wspomnieniach, w przestrzeni Warszawy i na terenach dawnego Stalagu 344 Lamsdorf, wreszcie w zbiorach Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych. Czy są to trwałe ślady? Czy będą stanowiły element pamięci zbiorowej kolejnych pokoleń? To pytania, które mogą pojawić się podczas zwiedzania wystawy, a zwłaszcza instalacji artystycznej, przygotowanej przez uczniów Publicznego Liceum Szkół Plastycznych w Opolu w ramach projektu „Pogłosy 1944. Z Warszawy do Lamsdorf”. Wagon kolejowy wykonany m.in. z tiulu i organzy zapełniony rysunkami, przedstawiającymi stłoczonych podróżnych – anonimowych, co podkreślają schematyczne ujęcia sylwetek – to bezpośrednie nawiązanie do transportów wiozących powstańców do niewoli.

Imiona niektórych bohaterów, m.in. Barbary Lewandowskiej, Romana Bratnego, Joanny Żwirskiej, Zofii Książek-Bregułowej, Jerzego Esdena Tempskiego, Stefana Bałuka czy Witolda Pileckiego poznajemy na ekspozycji dzięki portretom, wyjątkowym zbiorom muzealnym przekazanym przez powstańców i ich rodziny, krótkim formom filmowym, które przedstawiają historie wybranych artefaktów i ich właścicieli oraz słuchowisku „Tu ByliśMY”. Całość lub fragmenty tego nagranego w technologii dźwięku 3D utworu można odsłuchać w przygotowanym miejscu na wystawie.     

Eskpozycji towarzyszą warsztaty zainspirowane postacią Barbary Lewandowskiej, ps. „Wirta”, nastoletniej uczestniczki powstania warszawskiego, która po jego upadku trafiła do Stalagu 344 Lamsdorf. Dla młodszych odbiorców przeznaczone są zajęcia pt. „Pani Misiowa”, odwołujące się m,in. do twórczości literackiej B. Lewandowskiej, po wojnie redaktorki czasopism dla dzieci „Miś” i Świerszczyk”. Młodzieży proponujemy warsztaty „Tu byliśmy – historia bez cenzury i patosu”, których treść oparta jest na fabule wspominanego słuchowiska. Zgłoszenia przyjmuje Dział Edukacji i Wystaw mailowo (edukacja@cmjw.pl) lub telefonicznie (77 434 34 75 lub 573 785 901).

Wystawę można zwiedzać w opolskiej siedzibie Muzeum do 20 sierpnia br.