Nasze skarby

Od 2017 r. w zbiorach Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych znajduje się akwarela, obozowa pamiątka podporucznika Remigiusza Ślusarka, jeńca oflagów: II A Prenzlau, II E Neubrandenburg i II D Gross Born. Została ona przekazana Muzeum przez syna jeńca i jest cennym przykładem ilustrującym początki obozowych teatrów, tworzonych na przełomie 1939 i 1940 r. przez polskich jeńców wojennych. Akwarelę wykonał ppor. Bolesław Malisz i w ramach podziękowań, przekazał Remigiuszowi Ślusarkowi. Przedstawia projekt dekoracji do wodewilu pt. „Rocznica”, wystawionego w Niedzielę Wielkanocną 24 marca 1940 r. w Oflagu II A Prenzlau. Twórcą tekstu sztuki był sam Remigiusz Ślusarek, za przygotowanie oprawy plastycznej odpowiadał zespół plastyków, w którego skład wchodzili m.in. ppor. Jan Słomczyński i Bolesław Malisz, z wykształcenia architekci.

Akwarelę namalowano na dużym arkuszu papieru. Uwagę odbiorcy przyciąga duże szare podium z dekoracją odwzorowującą pokój. Na ścianach w niebieskim kolorze zobaczyć możemy obrazy oraz zarys drzwi wejściowych. Po prawej stronie widać mały stolik z bukietem kwiatów oraz krzesło. Poniżej podium, po prawej stronie sceny znajduje się miejsce dla orkiestry. Na akwareli dostrzec można także postacie członków wspomnianej orkiestry symfonicznej (wykonujące utwory na fortepianie/pianinie i skrzypcach) oraz widzów. Całość utrzymana jest w prostej, wręcz geometrycznej formie przypominającej wstępny szkic. Postacie ludzkie przedstawione są na drugim planie, rozmyte i niewyraźne.

Właściciel dzieła, Remigiusz Ślusarek swoją wojenną tułaczkę rozpoczął w Oflagu II A Prenzlau, gdzie w październiku 1939 r. zaangażował się wraz z Kazimierzem Rusinkiem i Stanisławem Wolickim w tworzenie konspiracyjnego teatru obozowego. Ich starania przyniosły rezultat, władze obozowe zgodziły się na uruchomienie w Prenzlau oficjalnej działalności teatralno-scenicznej, a 31 października 1939 roku odbyła się premiera „Kordiana” – pierwszego przedstawienia teatralnego w niemieckich obozach jenieckich, w którym Remigiusz Ślusarek zagrał rolę Starca. Role aktorskie, m.in. w przedstawieniach „Ptak” i „Droga do źródeł”, nie wyczerpywały listy jego talentów. Jak wspominali współtowarzysze niewoli, Remigiusz Ślusarek tworzył teksty przedstawień, pełne wigoru i satyry, umiejętnie omijając ograniczenia wynikające z obozowej cenzury. W dwudziestym numerze „Przeglądu Kulturalno-Oświatowego” z 1943 r., pisma wydawanego w Oflagu II E Neubrandenburg, przywołany został nasz bohater. Przypomniano, iż „[…] był pierwszym, który wprowadził na scenę kobietę”. Cytat ten odnosi się do początków istnienia teatrów obozowych, w których nie grano ról kobiecych. Fakt ten zmienił dopiero Remigiusz Ślusarek, wprowadzając do tekstu „Rocznicy” postacie kobiece, które od tej pory były odgrywane przez wybranych jeńców, na ogół młodszych wiekiem.

Jak wynika z powyższej informacji Remigiusz Ślusarek opuścił w 1941 r. obóz w Prenzlau i został skierowany – wraz z innymi oficerami – do Neubrandenburga. Tam tworzył teksty kolejnych przedstawień i rewii obozowych, m.in. „Podróży poślubnej”, „Wielkiego szlema” i „Z kwiatka na kwiatek”. Działalność teatralna w Oflagu II E/K Neubrandenburg została przerwana na przełomie 1943 i 1944 r. Wtedy też Remigiusz Ślusarek wraz z innymi jeńcami trafił do Oflagu II D Gross Born.

Akwarela wykonana w Oflagu II A Prenzlau; materiał: papier; technika: akwarela; wymiary: 26,2 x 35,1 cm; sygn. l. d.: szkic dekoracji wg projektu / J. Słomczyńskiego do „Rocznicy” / wodewilu układu Kol. Ślusarka granej dn. 24 III 40 / w oflag II A. Kol. Ślusarkowi B. Malisz;   nr. inw.: CMJW I-2-157